Onze tegenwoordige koning meent dat journalisten hun beroep kiezen uit een soort idealisme. Prinses Beatrix, zijn moeder, is wijzer. Die heeft zich ooit laten ontvallen dat in de pers de leugen regeert. De Volkskrant merkte ooit op dat die twee opvattingen strijden, maar is dat zo? En als het zo is, doet het er toe?

De prinses vertolkte een mening die men vaak aantreft bij mensen die in de gelegenheid zijn om gebeurtenissen van dicht bij waar te nemen die later in de pers komen: het verslag wijkt eigenlijk altijd af van wat er in werkelijkheid is gebeurd, het is vaak niet erg deskundig en de bedoelingen van de betrokkenen worden out of context en dus verdraaid weergegeven.

Die onzuiverheid in de berichtgeving geldt niet in dezelfde mate voor alle media. De TV doet het meer dan de radio en De Volkskrant is minder betrouwbaar dan het Financieel Dagblad. De TV en de ochtendkrant moeten zich zelf verkopen via de emotie van de consument. De radio wordt meer beluisterd vanwege de muziek dan om haar commentaar en kan zich dus meer afstandelijkheid permitteren. Het Financieel Dagblad is afhankelijk van de betrouwbaarheid van zijn nieuwsvoorziening. Die krant wordt overwegend door bedrijven gekocht en hun gaat hem om feitelijkheid en juistheid van de berichtgeving. Media vormen zich met andere woorden onder invloed van degenen van wie ze voor hun voortbestaan afhankelijk zijn en dat kan gaan ten koste van integriteit, maar dat hoeft het natuurlijk niet altijd te doen. Toch is het waar dat als de lezers en kijkers hun vooroordelen bevestigd willen zien, als zij van sensatie houden en weg zappen als zij niet vinden wat zij zoeken, dat zij dan op den duur op alle zenders TROS-achtige TV krijgen en dat alle kranten dan gaan lijken op de Volkskrant en de Telegraaf.

Of de koning gelijk heeft en de meeste mensen die journalist worden dat doen uit idealisme, dat betwijfel ik zeer. Sommigen wel, maar dat geldt voor nogal wat jeugdigen die een beroep kiezen. Daar komen ze later wel van terug als ze eenmaal in het beroep zijn thuisgeraakt. Journalist wordt je niet om veel geld te verdienen, dat is waar, maar ben je dan automatisch een idealist? Schrijven is een vorm van macht uitoefenen en je kunt er een BN’er mee worden. Het beïnvloeden van het publiek geeft een kik. Idealisme is niet hetzelfde als de gelegenheid om je eigen mening uit te dragen.

Mensen menen al vlug dat hun meningen de norm zijn voor de samenleving en dat het publiceren daarvan daarom ook ethisch o.k. moet zijn. Vooral veel progressieve journalisten lijden onder deze misvatting. Maar is de overtuiging van eigen gelijk een vorm van integriteit? Eerder het omgekeerde. De feiten en de redelijkheid worden vaak het slachtoffer van de prioriteit die aan de eigen opvattingen wordt gehecht.
De ethos van de nieuwsverschaffing zou horen te zijn het vertellen van de feiten zoals die zijn gebeurd. Niet het verkondigen van de juiste leer. Een krant hoort geen normen uit te dragen maar te informeren. Niet te preken maar te berichten.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp