De ‘Slag bij Dokkum’ van afgelopen weekend bracht bij mij in herinnering dat vanuit Holland al vaker is geprobeerd Friesland tot zaken te dwingen waar het niets in zag. Enige van Nederlands vergeten oorlogen werden uitgevochten om de heerschappij over Friesland, iets wat men zich in Friesland beter herinnert dan in de rest van het land.

Een belangrijke reden waarom deze oorlogen in het Nederlandse geheugen ontbreken is dat het de facto opstanden voor de eigen vrijheid waren die de Friezen in beweging bracht. En erger nog: ze waren succesvol. Dàt willen we in Nederland echt niet meer weten. Hetgeen jammer is, want dan zouden we vermoedelijk ook beter beseffen dat ons huidige koningshuis afstamt van een geslacht dat Friesland honderden jaren regeerde eer het bij toeval de heerschappij over het hele land in de schoot geworpen kreeg.

Van oorsprong waren de Friezen een Germaanse stam die in de moerasdelta van de grote rivieren haar kostje bijeen scharrelde. Opvallend daarbij is dat dit een van de weinige stammen is die niet op grote schaal deelnam aan de Volksverhuizingen in de 5e tot en met 7e eeuw (toen als afsluiter nog een grote invasie van het huidige UK door Angelen Saksen en Juten plaatsvond). De herordening die door de Franken van Karel de Grote werd ingezet in de 8e eeuw had ook tot gevolg dat de Friezen grommend werden gekerstend en tot hulde aan de Frankische vorst werden gedwongen. Dankzij de Vikinginvallen vanaf circa 800 werd door de vorst der Franken het graafschap Frisia gevormd, dat onze huidige kusten omvatte en de verdediging kreeg opgedragen. Dit onder leiding van het daadkrachtige Hollandse Huis, aan wie de Friezen formeel dus gehoorzaamheid verschuldigd waren.

Met die gehoorzaamheid liep het steeds minder, en vanaf circa 1100 noemden de graven van Frisia zich voortaan graven van Holland. Realistisch, maar de ambitie te heersen over de hele Nederlandse kust had en niet opgegeven. In diezelfde tijd ontstond wat wij nu kennen als de (ingepolderde) Zuiderzee, hetgeen het gat tussen Friesland en West-Friesland (de oostelijke streek in Noord-Holland tussen Alkmaar en Hoorn).

Het was West-Friesland dat de graven van Holland als eerste weer onder hun gezag wilden brengen. En het is daar – in de drassige landen bij Hoogwoud – waar in 1256 de enige keizer (het verschil tussen een Rooms-koning en een Duits keizer was slechts dat de laatste door de paus in Rome was gekroond – een formaliteit waaraan Willem II nooit toe kwam) die Nederland ooit heeft voortgebracht aan zijn einde kwam. Doodgeslagen door boeren die van zijn gezag niet wilden weten.

Dat bracht even rust aan het front, maar twintig jaar later werd West-Friesland alsnog op de knieën gedwongen door de zoon van Willem II, graaf Floris V.

Zestig jaar ging voorbij, het Hollandse Huis stierf uit met Jan II, de zoon van Floris V, en men had andere besognes dan de Friese gehoorzaamheid. In 1345 probeerde de nog vrij jonge graaf Willem IV het nog eens. Hij stak over naar Stavoren en werd in de zogeheten Slag bij Warns door boze Friezen in de pan gehakt. De dood van Willem IV in die slag betekende dat de verovering van Friesland moest wachten op een grotere operatie (van de Bourgondiërs, waarvan de latere Filips II weer afstamde) die de Nederlandse gewesten verenigen zou. De Oranjes hebben weinig anders gedaan dan erven wat de Bourgondiërs bijeen brachten, zij het via een opstandigheid die de Friezen weer eer aan deed.

---

De foto boven dit stukje is van een der herdenkingen van de Slag bij Warns.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.