Nederlands Vergeten oorlogen omvatten vaak bizarre conflicten en ongewilde betrokkenheid bij grotere bewegingen. Bij de Eerste Coalitieoorlog zie je hoe de gevolgen kunnen uitpakken.

De Eerste Coalitieoorlog duurde van 1792 tot en met eind 1797, en was de militaire voortzetting van de Franse Revolutie. De interne perikelen van het Franse koningshuis met de steeds opstandiger wordende Franse Staten-Generaal – die zichzelf omdoopte in de Nationale Conventie na eerst de Eerste en Tweede Stand (geestelijkheid en adel) te hebben uitgesloten – waren de directe aanleiding. In de omringende landen werd met groeiende onrust gekeken naar de sociale ontwikkelingen in Frankrijk, en de aanstaande executie va koning Lodewijk XVI was de aanleiding tot een poging de Franse revolutionairen te onderdrukken.

In hun overmoed hadden de Franse Conventie-leden intussen de oorlog verklaard aan koningen, maar vrede aan naties, oorlog aan tirannen, vrede met hutten – en meer van dergelijke ideologische kretologie. De pogingen om de Bourbon-monarchie te redden waren verre van belangeloos = zowel Oostenrijk als Pruisen – de belangrijkste staten die deze oorlog ‘droegen’, verwachtten territoriale winst te kunnen boeken. Maar na de verwarde Slag bij Valmy in september 1792 werd de poging van een invasie van Frankrijk met als doel Parijs door de bondgenoten opgegeven, en ging de Franse Republiek – waar intussen het Schrikbewind van Robespierre cs aan de macht gekomen was – in de tegenaanval.

De Republiek was een doelwit dat voor de hand lag. Het lag geografisch achter de Oostenrijkse Nederlanden (voorheen de Spaanse Nederlanden), en stelde militair weinig tot niets voor. De Oostenrijkse Nederlanden werden door de Fransen al snel onder de voet gelopen, maar de eerste poging van de Franse generaal Dumouriez om Nederland binnen te vallen eindigde roemloos met een mislukt beleg van Willemstad, gevolgd door de ontruiming van de Oostenrijkse Nederlanden door de Fransen.

Een jaar later waren de Fransen echter terug, ditmaal gecommandeerd door Pichegru. Diens troepen omvatten ook enige eenheden van uit de Republiek verjaagde patriotten (die sinds 1787 in ballingschap waren in het Noordfranse St.Omer), en begin 1795 stak dit leger de stijf bevroren grote rivieren over. Elke Waterlinie die Nederland bezat kon door de vorst niet effectief worden gebruikt, en de Friese Nassau-stadhouders van Oranje vluchtten vanuit Scheveningen naar Engeland. De eertijdse patriotten riepen de Bataafse Republiek uit, en de nieuwe Nederlandse staat veranderde van partij. In 1797 werden bij de diverse vredesverdragen die de Eerste Coalitieoorlog beëindigden nog meer Franse vazalrepublieken gesticht in Zwitserland en Italië.

Doordat de Bataafse Republiek een vazalstaat van Frankrijk bleek te zijn geworden, had dit grote gevolgen voor ons land. De eerstvolgende twintig jaar waren we als een Siamese tweeling voor ons geluk met dat van Frankrijk verbonden.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.