Gisteren was de tijdens Sarkozy en voorgangers zo gebruikelijke Frans-Duitse top – de vooravond van de midjaarlijke Eurotop. Merkel en Hollande hadden ditmaal klaarblijkelijk veel voorbereiding gestoken in deze bijeenkomst, en Merkel deed Hollande de eer aan naar Parijs te komen. Al moet de betekenis daarvan in de huidige verhoudingen eerder worden geduid als een goedmakertje aan de onderliggende partij, dan als een teken van de kracht van de gastheer. O tempora, o mores.

De afloop van de top moet voor veel regeringsleiders in de EU ietwat als een koude douche zijn gekomen. Beide regeringsleiders presenteerden een gezamenlijk document (pdf) waarin zij een koers uitzetten voor de komende jaren. En al mocht Hollande bij de presentatie wat brabbelen over sociaal en solidair, wie het stuk leest kan niet anders dan concluderen dat Merkel er vaart achter lijkt te willen zetten. Schijnbaar in een poging de aanzwellende kritiek in eigen land te doen verstommen, in de aanloop naar de Duitse verkiezingen in september.

Als onderdeel van de plannen voor de inrichting van de toekomstige Economische en Monetaire Unie (EMU) werd relatief achteloos de Nederlandse minister Jeroen Dijsselbloem geofferd als voorzitter van de Eurogroep. Hup, het mes er in, en niet te lang over nakaarten. Uit de Nederlandse reacties gistermiddag werd prompt duidelijk dat Dijsselbloem zèlf van zijn ontslag niet tevoren op de hoogte was gesteld. Niet chique, maar wel een signaal van het gewicht dat door de grote landen aan zijn functioneren en Europese toekomst wordt toegekend: une quantité négligeable.

Zoals blijkbaar àlle functionarissen van kleinere landen terzijde kunnen worden geschoven als ze hun nut hebben verloren.

Dijsselbloem
Dijsselbloem had het niet makkelijk gehad natuurlijk, zijn aanstelling was een kleine onhandigheid van Duitse zijde geweest (te nadrukkelijk afgedwongen), en de aanpak van de rampzalige situatie op Cyprus deed de rest. Dat veel lidstaten terugverlangden naar het bewind van Jean-Claude Juncker als Eurogroepvoorzitter was een voor Dijsselbloem pijnlijk feit. Toch viel de deconfiture an sich nog wel mee.

Dijsselbloems vervanging wordt gepresenteerd als onderdeel van een algehele renovatie van de structuur van de Eurozone tot EMU, die ook samen zal vallen met het einde van de termijn van Van Rompuy en Barroso in 2014. Maar dat zij niet terug zouden keren stond reeds vast, zodat de nadruk in de pers kwam te liggen op de vervanging van de Eurogroepparttimer Dijsselbloem door een nog onbekende vaste kracht. Als pleister op de wonde werd ook nog de noodzaak van een hogere frequentie van topconferenties tussen de ministers van Financiën aangegeven, iets waarvoor een parttimer waarschijnlijk niet voldoende tijd zou kunnen vrijmaken. Wat een realistische aanname is overigens, gezien de wachtrij van landen met financiële problemen die naar verwachting direct na de verkiezingen voor de Bondsdag moeten worden geholpen.

En natuurlijk wordt ronkend kenbaar gemaakt dat de EU onder die omstandigheden ook een stuk democratischer worden moet. Terwijl uit alles blijkt dat juist het tegengestelde wordt beoogd. De vaker gemaakte vergelijking met de oude Sovjest-Unie dringt zich opnieuw nadrukkelijk op. Zo valt in dat verband ook op, dat de gewraakte EU-begroting waarover al zoveel te doen is geweest in het EP, er in hoog tempo doorheen zal worden gejast, want:

the Multiannual Financial Framework (€ 960 billion in 2011 prices) must be adopted as a matter of urgency in order to make a full use of the resources provided thereunder, in particular for investment, innovation and employment.

EMU & Beleid
Het stuk dat Frankrijk en Duitsland samen presenteerden ademt toch vooral een serie Duitse politieke keuzes, met inachtname van een aantal Franse gevoeligheden. Onder andere valt daarbij op, dat de EMU zal worden opgedragen de noodzakelijke aanpak van de crisis door de lidstaten te coördineren. Iets, waartegen Hollande nog pas eergisteren zo verontwaardigd tekeer ging. Wel wordt het voorbehoud gemaakt dat dit stuk zich richten zal op een eerste fase, waarna in een latere fase definitieve beslissingen worden genomen. Als men daar ooit aan toekomt natuurlijk. Maar voor de Fransen is het een fraai doekje om het bloeden mee te maskeren.

Wie bovenstaande tot zich laat doordringen, zal beseffen wat de toekomstige rolverdeling binnen de EMU zal moeten worden. De procedure die uiteindelijk Dijsselbloem opleverde als voorzitter van de Eurogroep, kenmerkte zich onder andere door gemor van Frankrijk en Spanje, wier type Dijsselbloem bepaald niet was. Nu dit voorstel in hoge mate voortborduurt op Duitse politieke keuzes, ligt het voor de hand dat de voorzitter van de Eurogroep een Fransman zal moeten zijn, waarbij Barroso een Zuid-Europese en Van Rompuy een Scandinavische opvolger zal krijgen. Alles geheel democratisch bevestigd, dat begrijpt u.

Het geheel verklaart waarom er voor Dijsselbloem geen plek meer was, en waarom hem dat nu al wordt duidelijk gemaakt. Kandidaten voor het voorzitterschap van de Eurogroep van Franse zijde zullen er binnenkort wel meerdere zijn, aangezien Hollande deze zomer hoogstwaarschijnlijk de bezetting van zijn kabinet zal herzien. En dat dergelijke afdankertjes naar Europa worden doorgeschoven ligt in de nieuwe politieke werkelijkheid voor de hand.

Groot-Brittannië
Wat heel interessant wordt, is hoe een land op Groot-Brittannië op de nu voorliggende plannen gaat reageren. Nigel Farage zal vannacht ongetwijfeld een rondedansje hebben gemaakt na het lezen van het beleidsvoorstel van Merkel en Hollande. Want dat dit in het VK slecht zal vallen staat wel vast. Het geheel is een teken dat Merkel en Hollande serieus verwachten dat verder uitstel de EU fataal zou kunnen worden, en dat ze het risico op een Brits uittreden op de koop toe nemen. In een aantal opzichten lijken ze er zelfs van uit te gaan, dat dat proces nog maar moeilijk kan worden gestopt.

Als Cameron komend jaar met een lijstje wensen voor aanpassingen van de Britse situatie aankomt in Brussel in de loop van volgend jaar, treft hij daar òf een volledig nieuwe structuur aan, òf een commissie die slechts nog wacht op vervanging. In beide gevallen staat de uitkomst bij voorbaat vast. Komende maand zal daarom in ieder geval een interessante top worden, waarbij slaande deuren niet mogen worden uitgesloten.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.