Wist u dat er landen zijn waar men zijn instemming betuigt door met het hoofd te schudden? Gewoonlijk is knikken daar juist een teken van afkeuring. Blijkbaar is het deze verandering tot onderhuidse non-communicatie die het BVG in Karlsruhe gisteren heeft aangewend om langzaam tot de financiële markten te laten doordringen dat het feest voorbij is. Korte samenvatting: het ESM mag, maar alles wat het verdrag nu juist zo’n steen des aanstoots maakte voor eurocritici mag er niet in. Zoiets kun je ook wel typeren als een Pyrrus-overwinning wegslepen uit Koning Salomons rechtszaal.

Kortom: er is geen ESM, en er komt geen ESM. De financiële markten worden voor de gek gehouden, en het is maar een kwestie van tijd voor ze het beseffen. Met alle gevolgen van dien. Want wat was ook alweer het belangrijkste pluspunt van het ESM dat ons aanbevolen werd? De grote vuurkracht! Maar na de uitspraak van het BVG woensdag bestaat die vuurkracht eigenlijk niet meer.

Het rijtje langs
Het BVG verbood een banklicentie voor het ESM. Dat heeft tot gevolg dat het kapitaal niet eindeloos kan worden gebruikt om via gestapelde leningen een veelvoud van het oorspronkelijke kapitaal te gebruiken bij reddingsacties. Aangezien een dergelijke aanpak de risico”s voor de Duitse belastingbetaler tot veel grotere hoogten zou opjagen dan waarvoor de afspraak met de Bondsdag toe verplicht. het BVG wil dat elke nieuwe geldinjectie met de Bondsdag wordt besproken en kortgesloten.

Gevolg is dat de slagkracht van de ‘bazooka’ sterk is verminderd. Kun je via leveraging makkelijk het 15-voudige mobiliseren (dat doen gewone banken ook), nu heeft het ESM slechts 700 miljard in kas.En hoe groot dat bedrag ook is, het is niet eens voldoende om Spanje te redden. Laat staan Italië, de volgende patiënt. Bovendien, Spanje ligt al op de stoep van het ESM te wachten op een nieuw infuus.

De secundaire markt
In het verlengde daarvan verbood het BVG in een moeite door de ECB om op de secundaire markt obligaties op te kopen. Juist het besluit dat vorige week de ECB aankondigde, om onder strikte voorwaarden ongelimiteerd obligaties van zwakke eurolanden op te kopen Aangezien Duitsland via de Bundesbank mede aansprakelijk is voor deze aankopen, ondermijnt dit het budgetrecht van de Bondsdag. Door het ongelimiteerde karakter zijn de precieze kosten ervan immers niet vooraf besproken.

Budgetrecht Bondsdag
Een derde sterke punt van de ESM-opzet, was dat de EU niet telkens opnieuw voor extra geld naar de leden zou hoeven, met alle politieke risico’s van dien. Van dergelijke grote getallen kunnen maar weinig mensen zich enige voorstelling maken, en doet zich het interessante psychologische fenomeen zich voor dat 5 maal 25 miljard euro voelt als een stuk meer dan een maal 125 miljard. Het BVG limiteerde daarom de bewegingsvrijheid van de Bondsregering tot de al door de Bondsdag goedgekeurde 190 miljard, zijnde het Duitse aandeel in de al goedgekeurde 700 miljard euro kapitaal voor het ESM.

Maar ook hier werd door het BVG een addertje onder het gras vandaan gehaald. In het oorspronkelijke ESM-verdrag stond in artikel 25 (Coverage of losses) lid 2 het volgende:

Lid 1c – Losses shall be charged lastly, against an appropriate amount of the authorised unpaid capital, which shall be called in accordance with article 93.

Lid 2 -If an ESM Member fails to meet the required payment under a capital call made pursuant to Article 9(2) or (3), a revised increased capital call shall be made to all ESM Members with a view to ensuring that the ESM receives the total amount of paid-in capital needed. The Board of Governors shall decide an appropriate course of action for ensuring that the ESM Member concerned settles its debt to the ESM within a reasonable period of time. The Board of Governors shall be entitled to require the payment of default interest on the overdue amount.

Hierbij gaat het om wat gebeuren moet in het geval dat landen geen geld hebben om bij te dragen zoals ze volgens het verdrag verplicht zijn – zoals doordat ze zelf een bailout nodig hebben. Dat moeten de anderen dan proportioneel bijdragen. Wat dit precies betekent staat hier uitgelegd (vanaf laatste tussenkopje), maar het komt er op neer dat de landen die nog wel geld hebben het aandeel van de bailoutlanden gezamenlijk overnemen.

Ook dit is de facto nu door het BVG verboden. Als Duitsland meer dan wat oorspronkelijk is afgesproken zou moeten bijdragen, moet de Bondsregering weer naar de Bondsdag.

EFSF
In het EFSF was dat bedrag gemaximeerd, omdat de afspraken daar waren gemaakt over concrete bedragen. Het ESM betreft echter aandelen (Artikel 8.5) in de kosten. En zo’n aandeel wordt omgeslagen over de deelnemers die over geld beschikken – ingewikkelder is het niet.

Ook een ander punt dat in het oorspronkelijke ESM-verdrag al een steen des aanstoots was voor mij is door het BVG verboden. Dit betreft het niet opgeroepen kapitaal, dat door de directeuren van het ESM in gezamenlijk overleg kon worden verhoogd tot elk door hen gewenst bedrag, waarna de lidstaten de gevraagde bedragen direct (binnen een week ) moesten bijstorten. Aangezien dit niet gaat om bedragen die vooraf met de Bondsdag zijn besproken, maar om additioneel geld, besliste het BVG dat dat in alle openheid met de Bondsdag moet worden besproken en door haar moet worden goedgekeurd. Dat dit botst met de in het verdrag afgesproken geheimhouding van de overwegingen om tot een dergelijke stap over te gaan is logisch. Om dezelfde reden die ik hierboven al noemde maakt het dat politiek vrijwel onhaalbaar. Nu al is in Duitsland grote onrust ontstaan over de bedragen die de regering-Merkel inzet. Herhaaldelijk bij de Bondsdag langsgaan voor dergelijke sommen is geen optie. Dat wat de Duitse Piratenpartij in het Beierse staatsparlement nu doet is daarvan al een voorbeeld.

De charade
We zijn ondertussen gewend om de redenering te volgen dat als iets loopt als een eend, kwaakt als een eend en doet als een eend, het ook een eend is. Dat maakt het ons schijnbaar onmogelijk om als iemand iets plompverloren een eend noemt, ons af te vragen of het ook daadwerkelijk een eend is. Het ESM is een schertsvertoning – een lief klein eurolammetje, dat op een donkere winteravond verdwaald in het Enge speculerende-wolvenbos.

Woensdagochtend is door de rechters van het BVG en Angela Merkel een toneelstukje opgevoerd, dat de schijn moest ophouden dat het BVG alleen wat aanmerkingen en kleine restricties oplegde, maar dat de kracht van het ESM ongeschonden was.Daarmee gaf het zowel de EU als de Bondsregering een kans om via andere maatregelen de geloofwaardigheid van de euro te proberen te redden, aangezien die nu hopeloos gecompromitteerd is. Wat gezegd werd over het zo snel mogelijk opstarten van het ESM zijn niets anders dan praatjes voor de vaak. Vandaar ook de stortvloed aan daadkracht die de EU prompt na de uitspraak in Karlsruhe suggereerde, inclusief de fraaie vergezichten van beroepsleugenaar Draghi.

Niet is echter minder waar. Het Duitse BVG heeft het oude ESM verboden, en de regering-Merkel toegestaan in de plaats daarvan iets te ratificeren dat net zo heet, maar niet hetzelfde is.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.