DE WERELD NU

Halal en kosher zijn als voedselvoorschriften volkomen achterhaald

Voedselvoorschriften

Voedselvoorschriften zijn ontstaan in de periode van de mensheid waarin het nomadisch bestaan steeds vaker werd opgegeven voor het sedentair bestaan in nederzettingen dat door landbouw en veeteelt mogelijk werd gemaakt.

Nomaden hadden een cultuur ontwikkeld die hen zo goed mogelijk beschermde tegen de gevaren van de natuur. Bij de overgang naar sedentair bestaan volstond dat niet meer. Omdat grotere groepen met elkaar gingen samenleven ontstonden er nieuwe gevaren die het leven bedreigden. Dat gold met name voor overdraagbare ziekten die zich in een sedentaire samenleving via bacteriën en virussen gemakkelijker verspreidden en veel meer slachtoffers maakten.

De traagheid van een evolutionaire aanpassing bijvoorbeeld in de vorm van resistentie tegen bepaalde ziekten, dwong tot een culturele oplossing. Deze werd gevonden in voedingsvoorschriften waarvan men aannam dat ze door de vermijding van bepaalde soorten voedsel of door regels voor voedselbereiding, besmettelijke ziekten kon voorkomen. Hierdoor konden meer mensen overleven.

‘Onrein’ betekende eigenlijk ‘verdacht’.
Carel van Schaik en Kai Michel, respectievelijk biologisch antropoloog en historicus, schreven het “Oerboek van de mens“, waarin zij met de vinger op de teksten van vooral het Oude Testament de culturele revolutie volgen die het overgaan van nomadisch bestaan naar sedentair bestaan met zich meebracht. De ordening die religie in het samenleven aanbracht, kon alleen worden afgedwongen met behulp van een externe monotheïstische God. Méér goden zou maar tot wanorde leiden.

In hun boek noemen zij de voedselverboden en voedselgeboden een vorm van protogeneeskunde die effectief was omdat potentieel infectueuze situaties onderkend werden. De in de Thora opgeslagen spijswetten werden later op een vereenvoudigde manier overgenomen in de Koran. Ook de nadruk op het monogame huwelijk die beide religies kennen hielp mee bij het beperken van de verspreiding van ziekteverwekkers door geslachtsverkeer. De sterke afkeer van varkensvlees was onder meer gebaseerd op het feit dat een varken zich met ‘afschuwelijke’ dingen voedt. Het maken van wijn paste niet in het nomadisch bestaan maar werd bij het sedentair bestaan wel mogelijk. Het drinken van alcohol leidde tot wanordelijkheden waar orde juist noodzakelijk werd geacht en werd daarom verboden.

Ritualisering en disciplinering
Behalve het vermijden van bepaalde diersoorten en de geboden tot het zorgvuldig omgaan met soorten voedsel, waren er ook bepalingen voor de slacht. Het zorgvuldig laten uitbloeden van geslachte dieren hield verband met het niet volledig vertrouwen van het bloed. Daarnaast bestond nog de meer religieuze overweging dat bloed gezien werd als de verblijfplaats van het leven en in feite alleen god toebehoorde.

Naast de protogeneeskundige bedoelingen van de voedselvoorschriften ontstond ook ritualisering om te benadrukken dat de voorschriften van god kwamen en overtreding als zondig werd gezien. De ritualisering bestendigde de voedselvoorschriften tot in de huidige tijd waarin door de moderne geneeskunde eigenlijk geen behoefte meer is aan die voorschriften. Van Schaik en Michel wijzen er ook op dat van de voorschriften een disciplinerende werking uitging en als een gehoorzaamheidstest voor gelovigen werkte. In dit verband verwijzen ze naar het uit de evolutiebiologie afkomstige begrip ‘costly signal’. Door afstand te doen van op zich smakelijke vis- en vleessoorten kon de gelovige bewijzen dat hij offers kon brengen als bewijs dat hij de religie heel serieus nam. Het is een signaal aan andere gelovigen dat een onderdeel is geworden van de sociale controle om afwijking tegen te gaan.

Je onderscheiden door het ‘anders’ zijn
Ritualisering en disciplinering hebben ook geleid tot het benadrukken van het ‘anders zijn’. Dit geldt met name voor situaties waarin orthodoxe joden en moslims onderdeel van een samenleving waarin ze niet dominant zijn. Door het ‘anders’ zijn te benadrukken worden niet- en andersgelovigen in de ontmoeting met orthodoxe gelovigen min of meer gedwongen rekening te houden met de eisen die het ‘anders’ zijn stelt. Op die wijze dragen orthodox gelovigen hun religie uit en geven tevens blijk van de discipline die hen aan een bepaalde religie bindt. Je kunt geen doos bonbons meenemen naar een bevriend moslims echtpaar zonder eerst te controleren of de inhoud ‘halal’ is. Op scholen valt bij verjaardagen bijna niet te trakteren omdat de traktatie onderzocht wordt op verboden stoffen als bijvoorbeeld gelatine. Het ‘anders’ zijn kan zo benut worden om in allerlei situaties dominantie te verwerven vanuit de eis dat het ‘anders’ zijn gerespecteerd wordt.

Religieuze voedingsvoorschriften als anachronisme
De voedingsvoorschriften waar orthodoxe joden en moslims zich aan houden zijn gezien hun ontstaansgrond als protogeneeskunde volstrekt achterhaald. Het huidige voedselaanbod is veiliger dan ooit eerder. De ontstaansgrond van de voedselvoorschriften is niet meer bekend onder gelovigen. Het voortbestaan van de voorschriften dient enkel nog de discipline en het benadrukken van het ‘anders’ zijn.


Dit artikel verscheen eerder op Louter’s Punt

1 reactie

  1. Jaantje schreef:

    De voorschriften zijn idd achterhaalt in deze tijd en veelal onnodig .
    Daar gaat het ook niet om het gaat ook niet enkel om anders te zijn anders zijn is een tool..
    Het is onderscheid maken een onderscheid dat de uitverkorenen welgevallig is.
    En alle niet uitverkorenen horen er niet bij zijn er enkel om te dienen.
    Het is het naleven van de Koran.
    Zelfde ^ voor de Thora
    Het is een en al voorschriften en rite.
    Van de geboorte af eerste rite is het besnijden.
    En waarom?
    Zo word je het uitverkoren volk
    Onderweg nu, in een nachtverblijf, kwam de Here hem (Mozes was niet besneden )tegen en zocht hem te doden. Toen nam Sippora een stenen mes, besneed de voorhuid van haar zoon, raakte daarmee zijn(de Here) voeten aan en zeide: Voorzeker, gij zijt mij een bloedbruidegom. En Hij liet hem met rust. Bloedbruidegom, zeide zij toen, met het oog op de besnijdenis (Exodus 4: 24-26).

    De besnijdenis als verbond
    In het verhaal uit Exodus 4 speelt de besnijdenis een cruciale rol. Het gebod om te besnijden stamt uit de tijd van de aartsvaders. In Genesis 17 geeft God aan Abraham het bevel dat alle mannen ook Abraham( joods) en zijn zoon Ismaël (moslim) in zijn huis besneden moeten worden ook de gekochten als teken van het verbond met God.
    Door de besnijdenis werden de jongens ingelijfd in het uitverkoren volk.

    Het zijn broeders in het verbond .
    maar zoals zovele broeders hebben ook deze een geschil/ruzie.

    Wat moet je en kan je daarmee in een land van staat en kerk gescheiden?
    Het is waanzin dat we ons daarmee bezig moeten houden ik word er naar van.
    Anders zijn levert geld en in zekere mate onschendbaarheid op.
    Dat is pas macht hebben.
    Kost ons nog bakken vol met geld ook die slacht offers broederschap..

    Kan er niet genoeg op hameren: Staat en Kerk gescheiden.
    En onze wetten handhaven.