Heeft ethiek een functie als economische motor van onze beschaving? Toon Kasdorp maakt hier een heel interessant punt dat uitdieping verdient.

Uit een onderzoek van het Max Planck Institut blijkt dat de verschillen tussen mensen en mensapen niet in hun individuele probleemoplossende vermogens liggen, maar in hun sociale vermogens. Onder sociaal vermogen zou dan onder meer zijn te verstaan het vermogen om samen te werken, te communiceren, zich in anderen in te leven, en dingen van anderen over te nemen.

Een belangrijk aspect van sociaal vermogen lijkt de ethische faculteit te zijn, zoals inzicht in wat ethisch juist of onjuist is, en de bereidheid om zich dienovereenkomstig te gedragen. In het verlengde hiervan zouden de relevante verschillen tussen menselijke culturen niet moeten worden gezocht in het grotere of minder grote probleemoplossende vermogen van haar leden, maar in het grotere of minder grote vermogen om de groep te organiseren. Hoe groter het aantal mensen dat binnen een cultuur kan samenwerken, hoe groter het succes en dus de welvaart. Zoals Adam Smith in 1776 al vaststelde:

“the greatest improvement in the productive powers of labour and the greater part of the skill, dexterity, and judgment with which it is anywhere directed, or applied, seem to have been the effects of the division of labour”.

Een arbeidsverdeling is gebaseerd op vrijwillige en vreedzame samenwerking. Het ligt voor de hand dat hoe hoger het ethisch vermogen van een samenleving is, hoe hoger ceteris paribus het vermogen tot samenwerking zal blijken te zijn.

Op het eerste gezicht lijken de gebeurtenissen in de zogenaamde ‘failed states’ in Zuid Amerika, Afrika en het Midden Oosten deze theorie te bevestigen. Waar geen welvaart is, is in het algemeen het niveau van de sociale organisatie laag en van het geweld hoog.

Het blijft bij dit soort theorieën altijd de vraag wat de kip is en wat het ei. Of, met andere woorden, het de succesvolle samenleving is die ruimte schept voor de ethiek of omgekeerd het de ethiek is die het succes van de samenleving bepaalt.

Waarschijnlijk is er sprake van een wisselwerking, maar ook dan lijkt het
fenomeen ethiek als sociologische en economische motor als regel onderbelicht te blijven.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer gedachten over ethiek vindt u hier.