DE WERELD NU

Ergernissen over de overheid

Overheid, publieke sector

Dat een goed functionerende overheid een belang is van iedereen wordt te weinig onderkend op de plekken waar dat er het meest toe moet doen.

Voor de meeste mensen is het Brusselse  Europa de ver van mijn bed show. Hun gaat het om het functioneren van de eigen overheid. Het is een publiek bestel dat niet doet waarvoor het bedoeld is en zonder dat de leidinggevenden goed lijken te beseffen wat er aan de hand is.

Het gaat om een groot aantal dagelijkse dingen, waar de politici in Den Haag zelf nauwelijks mee in aanraking komen maar de gewone mensen des te meer. Het zijn naast de overheid ook de grote private of geprivatiseerde instanties die door de gewone mensen als onderdeel van de overheid worden gezien of in elk geval als onderdeel van het publieke bestel. In de volkswijken maakt men dat onderscheid niet zo.

Voorbeeld 1

Het zijn de instanties die niet meer bereikbaar zijn. Je neemt de telefoon en belt en krijgt een bandje.

Dit gesprek kost U zestien cent per minuut. Even geduld alstublieft . Al onze medewerkers zijn in gesprek. Heeft Uw vraag betrekking op a, druk 1. Heeft Uw vraag betrekking op b, druk 2. Heeft Uw vraag betrekking op iets anders druk 3. U drukt 3: Al onze medewerkers zijn in gesprek en de teller loopt door, zestien eurocent per minuut.

Niet dat het zoveel is maar het is Uw geld en de betrokken instantie klopt het uit Uw zak. Heeft U geduld en krijgt U de medewerker aan de lijn dan blijkt die geen onderdeel te zijn van de organisatie die Uw probleem moet oplossen. Hij blijkt speciaal te zijn in gehuurd om er voor te zorgen dat de betrokken ambtenaar of ABN-employee niet wordt lastig gevallen.

Het zijn deze kleine ergernissen die, vaak genoeg herhaald, even veel kwaad doen aan de reputatie van de overheid en grote organisaties in het land als het teloorgaan van het onderwijs. Of de stijgende kosten en de bureaucratie in de zorg, de draaideurcriminelen en de groeiende kloof tussen arm en rijk.

Het gevoel dat er niet geluisterd wordt en dat het niet helpt op wie ze stemmen veroorzaakt een hekel aan de politiek bij de gemiddelde kiezer. Die vinden het van de gekken dat ze nu voor populisten worden uitgescholden als ze van hun democratische recht gebruik maken door te stemmen tegen een bestel, waarover ze ontevreden zijn[1].

Voorbeeld 2

De Tweede Kamer in Den Haag neemt een wet aan die er voor moet zorgen dat speciale gevallen die in de verdrukking zijn geraakt een handje worden geholpen door de overheid. Er komen formulieren die men daarvoor in moet vullen en die men ergens af kan halen, maar onduidelijk is waar.

Men belt om het te weten te komen, maar de instantie die het zou moeten kunnen weten heeft geen adres meer in het telefoonboek. Geen adres in elk geval waar je heen kunt gaan, wel een nummer dat verbindt met een call center.

De betrokken student bij het call center heeft een lijst met honderden verschillende subsidies, maar daar zit niet het adres bij van de instantie waar men zich toe kan wenden. De hoeveelheid energie en inzicht die men dan nodig heeft om door te dringen tot de plekken waar men moet zijn vindt men eigenlijk alleen bij de mensen die de overheid niet nodig hebben omdat ze het zelf wel kunnen.

Bevolking en overheid

Ergens in de zestiger of zeventiger jaren zijn we de mensen gaan leren dat ze niet meer voor zich zelf hoeven te zorgen maar dat de overheid dat wel voor ze zal doen. Maar de overheid is niet ingericht op vaderlijke zorg voor de bevolking. De ambtenaren en andere publieksdienaren worden niet afgerekend op hun publieksvriendelijkheid maar op de manier waarop ze in het apparaat functioneren dat ze betaalt. Vaak is dat apparaat compleet onverschillig ten aanzien van de prestaties van de betrokkenen en doen die dus maar wat.

In het bedrijfsleven wordt dit gedrag nog wel enigszins afgestraft. Een bank als de ABN Amro komt er mee in de problemen en wordt dan overgenomen of gereorganiseerd. Maar bij de overheid bestaat het mechanisme niet dat in het bedrijfsleven zorgt voor zelfreiniging.

Daar zouden de grote partijen zich nu mee bezig moeten houden, want zij zijn de enigen die dat zouden kunnen. Maak de overheid weer toegankelijk voor gewone mensen en laat ambtenaren vooral weer de dingen gaan doen waar ze voor zijn ingehuurd: de zaken namelijk die nodig moeten gebeuren en die de mensen en de bedrijven zelf niet kunnen. Zorgen bijvoorbeeld dat het geldstelsel en de banken goed functioneren, dat het strafrecht weer doet waar het ooit voor is uitgevonden of dat we weer het soort zorg en onderwijs krijgen dat we hier hadden voor het om ideologische redenen werd hervormd.

De overheid hier en in een aantal andere westerse landen is voor het laatst op de schop geweest in de tijd van de Franse Revolutie. Sindsdien is zij alleen maar gegroeid en hier en daar wat aangepast, maar nooit meer grondig gereorganiseerd met het oog op de veranderingen in de samenleving. We kunnen de overheid niet afschaffen, een tijdje zonder doen en dan opnieuw beginnen met een andere overheid.

Maar wat we wel zouden kunnen en ook zouden moeten doen is de overheid zo bij snoeien dat er weer effectief geregeerd kan worden. Daar hebben alle partijen belang bij en het is voor de samenleving van zo groot belang dat daar Kamerbreed overeenstemming over bereikt zou moeten kunnen worden.

Marijnissen sr. had er, meen ik, oog voor maar die is jammer genoeg van het politieke toneel verdwenen. Andere linkse mensen zitten vaak teveel vast in de ideologische preoccupaties van anderhalve eeuw geleden.

Rechtse mensen weten meestal alleen wat ze niet willen en hebben te weinig oog voor hoe het wel zou kunnen. Maar de beste vertegenwoordigers van beide groeperingen zouden hun achterban moeten kunnen overtuigen dat een goed functionerende overheid een belang is van iedereen.


  1. Ministers van Staat met een D66 of CDA-achtergrond, die de wereld wel kennen, wijzen erop dat het met de overheid buiten Nederland in het algemeen nog slechter gaat dan hier. Maar de mensen zijn daar niet van onder de indruk. Zij wonen in Nederland en willen dat ook graag blijven doen en het vooruitzicht dat hun kinderen straks liever emigreren dan een verdere aftakeling van dit land mee te maken is een van de belangrijkste redenen voor de onvrede.

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Over de overheid valt veel te zeggen. Dat doen we op Veren of Lood dan ook heel geregeld.

4 reacties

  1. BegrensEuropa! schreef:

    Een belangrijk probleem met Europa is dat men doet alsof Europa beter zou kunnen waar lokale of nationale overheid ook niet toe in staat zijn, . Dat is maar zeer ten dele het geval. Overheden dienen een realistisch besef van de eigen grenzen te ontwikkelen. De relaties tussen hogere en lagere overheden spelen daarbij eeen rol. Men denkt met regelgeving de belangrijkste problemen (vooral financiele) te omzeilen, maar dat is niet zo. Denk maar aan Europese regelgeving en normstelling die in verschillende landen verschillend geinterpreteerd wordt. Streng in Nederland en heel soepel in de rest van Europa. We kunnen niet anders, want we volgen 16e eeuwse calvinistische normen. Helaas werken die niet als niet-calvinistische lieden die normen voor anderen gaan lopen afdwingen. Kortom, EU regels passen niet bij onze rechtlijnige volksaard (althans het autochtone deel). Conclusie: we gaan of tegen onze aard in of we gaan ten onder.

  2. karton schreef:

    @ BegrensEuropa! op 20-1-2020 om 14.10 uur.
    Met u eens.
    De EU-regels passen nooit volledig bij welk Europees land ook, dus ook niet bij Nederland. Toch dwingt de “elite” ons tot meedoen in de EU terwijl de bevolking er grotendeels tégen is, om de reden is mogelijk ook het referendum de nek omgedraaid. Ik vermoed dat we nét niet ten onder gaan maar dat de NL-bevolking nog op tijd inziet welke heilloze weg we worden ingedreven door de “boven-ons-gestelden”.
    Ik voorzien (maar wie ben ik ?) dat de EU niet kan blijven bestaan in de huidige vorm omdat, zéker Nederland , de door de “elite” gebaande paden op tijd zal gaan verlaten middels de nú nog bestaande verkiezingen, waarbij de anti-EU-partijen óóit de overhand zullen gaan krijgen. Dus stemmen op bijv. PVV of FvD.

  3. Erik O. schreef:

    “We kunnen de overheid niet afschaffen, een tijdje zonder doen en dan opnieuw beginnen met een andere overheid”, schrijft Kasdorp. Nu is “de overheid” een breed begrip. Maar aks je het over de absolute top van de overheid hebt, dan praat je over het kabinet van ministers. Toch? Maar hoezo kunnen we er niet zonder? Elke 4 jaar zitten we maaaanden lang met een demissionaire regering. Dan wordt er niks wezenlijks besloten. Er wordt nauwelijks geregeerd. Het land, het leven gaat gewoon door. Met-of zonder regering. Waarom dat inititief niet bij de kiezers leggen? Wat zou er gebeuren als NIEMAND ging stemmen? Als op verkiezingsdag ’s avonds de stembussen nog leeg zijn?
    Complete paniek in Den Haag. Wat moeten we? Wie regeert er? Politici zweten peentjes. Chaos! Anarchie ! Revolutie !Het lijkt mij zo langzamerhand de enige manier om Den Haag duidelijk te maken dat we ECHT een STEM hebben en dat er godverdomme eens naar geluisterd moet worden. Dit pappen en nat houden heeft m.i. zijn houdbaarheidsdatum ver overschreden. Gooi alles plat door NIET te stemmen. Stuur het hele zooitje op het Binnenhof naar huis, stel een nieuwe grondwet op waarin slechts (basis)wetten staan die per referendum worden goedgekeurd. Iets in die geest. Ik ben ook de expert niet.
    Of misschien moet niemand gaan stemmen totdat er een systeem van referenda wordt geïntroduceerd zoals die in Zwitserland bestaat. Eerder wordt er NIET gestemd.

  4. BegrensEuropa! schreef:

    @Erik O. 20 januari 2020 om 21:11 U schrijft “Dan wordt er niks wezenlijks besloten.” Dan = tijdens de demissionaire periode. Dat is niet helemaal waar. Er is inderdaad sprake van een regeringsbesluitenluwe periode, maar er gebeuren achter de schermen wel degelijk vreemde dingen gedurende de demissionaire periode. Die zijn vaak van ambtelijke aard, maar daardoor niet minder ingrijpend. Juist doordat niemand het ziet, kan het gebeuren. Let vooral op de laatste werkdag van welk demissionaire kabinet dan ook. Dat kan voor oplettende journalisten nog zeer interessant materiaal opleveren. Over die laatste werkdag wordt pas op de volgende werkdag weer gecommuniceerd, mocht dat al het geval zijn. Dus kan elk volgend kabinet de verantwoordelijkheid onmiddellijk terug over de schutting van het verleden mieteren. Je zou die laastste werkdag de totalitaire kansdag van het vorige kabinet kunnen noemen. Vreselijk, maar waar.