De discussie over de doodstraf is een doodlopende straat. Er over nadenken leverde echter een interessant alternatief.

Onze maatschappij is emotioneel te hysterisch geworden om nog rationeel om te kunnen gaan met de collectieve schuld die de doodstraf ons aanpraat. Dat gaat zo ver dat zelfs het inhumane alternatief – levenslang – nu ter discussie is komen te staan. Toon Kasdorp wijdde er vanmorgen op zijn blog een interessant stuk aan.

Maar zoals alle moraal waarmee te ver wordt doorgeredeneerd is deze discussie tot waanzin verworden, en kan de wal niet anders dan het schip keren. Dat zal niet heel snel gebeuren, maar dat de spanningsboog van het gerechtelijk apparaat het zwaar heeft zag je vanmorgen weer eens met de eis van het OM tegen de vader die het recht in eigen hand nam.

Natuurlijk zou dat niet moeten, maar het is vooral een uiting van machteloosheid van mensen die zichzelf onrechtvaardig behandeld voelen. Als overheid kun je dan moeilijk anders doen dan er dubbel zo hard op inhakken, maar er is een grens aan alles. Als er komende week nog drie of vier vaders het recht in eigen hand nemen, en en passant ook een aantal dienders beschadigen bij hun arrestatie, dan zal de druk hoger worden dan het systeem aan kan. Een systeemcrisis dreigt nu al aan alle kanten, en een elite die zich niet aan de dagelijkse realiteit aanpast kan niet anders doen dan ondergaan. Dat kan snel gaan en dat kan lang duren, maar als de temperatuur te hoog oploopt gaat het meestal vrij snel.

Daartegenover staat dat zelfmoord steeds normaler gevonden wordt. Men probeert ons zelfs aan te praten dat het heel gewoon is dat je uit het leven stappen wilt. Dat biedt onverwachte perspectieven die ik wil illustreren met een kleine zijstap in dit betoog.

Ooit was ik een fervent liefhebber van Science Fiction, een genre dat veel verder gaat dan het woord science vermoeden doet. Ik had een speciale voorliefde voor zeer korte verhalen van maximaal een pagina of drie, de zogenaamde short short stories. Uit de door Bruna uitgegeven verzamelbundel 50 Dwergsterren herinner ik me een verhaal over iemand die op een hem onbekende planeet ernstig tegen de plaatselijke gebruiken zondigt, en door de lokale rechtstaat ter dood veroordeeld wordt. Mèt de curieuze formulering: ‘de beklaagde wordt voor de duur van dertig dagen opgesloten om rustig zelfmoord te plegen, waarna hij als dood zal worden beschouwd.’

Het is een zeer beschaafde maatschappij die deze uitspraak deed, dus verder beroep blijkt niet mogelijk. (Juridisch was er geen verweer tegen de aanklacht, en voor de pointe van het verhaal zou dat alleen maar lastig zijn geweest.) De veroordeelde werd daarom ondergebracht in een luxueuze hotelsuite waar men hem een maand lang vertroetelde met vrouwen, uitgelezen spijzen en vrije hoeveelheden drank naar keuze. Hij werd wel zo nauwkeurig bewaakt dat ontsnapping onmogelijk was. En gedurende die hele maand stond er op een voetstuk in zijn verblijfsruimte pontificaal een beker snelwerkend gif.

Op de avond van de dertigste dag is de veroordeelde bang dat ze hem zullen komen halen voor de executie. Woelend valt hij uiteindelijk in slaap. En wordt de volgende dag gewoon wakker. Zijn conclusie dat het kennelijk niet door gaat, dat de beschaving waar hij verblijft te beschaafd is om hem zelf te vermoorden, verleidt hem er toe de beker gif kapot te gooien tegen de muur van zijn suite. Om zich vervolgens te realiseren dat men wel een beetje laat is met zijn ontbijt. Na een uur is er nog steeds geen ontbijt, maar is wel de verlichting uitgevallen en ook de watervoorziening blijkt niet meer te werken. De deuren zijn hermetisch gesloten en op zijn gebonk komt niet langer een reactie. De laatste scene is dat hij vertwijfeld naar het drogende gif op de muur kijkt.

Dit is maar een verhaal, maar het wijst een weg die begaanbaar zou kunnen blijken. Nu al klagen tot levenslang veroordeelden dat ze liever dood zouden zijn. In een maatschappij waarin dat verlangen geregeld haar echo vindt in de wanhoop van bejaarden die het leven in hun verzorgingstehuizen meer dan zat zijn, voor wie zelfmoord wegens ondraaglijk lijden steeds vaker een toegestane optie blijkt, is de stap naar een zelfmoordpil die zich in een kastje in de cel van een tot levenslang veroordeelde bevindt maar klein. Toetsing door een arts is hierbij ook niet nodig, het is een vrije keus geworden je leven naar believen te kunnen beëindigen. Geen druk, geen verplichting, geen (gedwongen) hulp. Over de randvoorwaarden worden we het wel eens.