Turkije is – zoals eigenlijk continu de afgelopen 6 weken – weer eens negatief in het nieuws. En er is weer een onrealistische eis, die ons hoogstens bewust kan maken wat een onding de EU is. Correct, maar niet om de reden die Erdogan aanvoert: wel kun je concluderen dat men in Brussel Turkije veel te veel naar de mond gesproken heeft.

Turkije eist – omdat het dan 100 jaar een republiek is – het EU-lidmaatschap per 2023. Tamelijk lachwekkend, ook 2123 lijkt me te ambitieus. Als het er ooit van komt natuurlijk, en de noodzaak daartoe is mij niet duidelijk te maken naar ik vrees. Daarvoor is eenvoudig teveel aanpassing vereist. En waarom zouden wij ons aanpassen als bij Turkije de wil ontbreekt?

Interessanter was het interview vandaag met een Nederlandse Turk die een aanhanger van de Gülen-beweging is. Dat die zijn beklag doet over het gedrag van Erdogan-aanhangers in Nederland zal niemand verbazen. Wie enigszins op de hoogte is met de Turkse infiltratie van staatswege in ons land zal ook niet staan te kijken van de beschuldiging dat veel Turkse imams geheim agenten van het regime-Erdogan zijn. Eigenlijk is dat al lang bekend, en dat de Nederlandse regering er nooit tegen opgetreden heeft is een lange reeks Nederlandse kabinetten bijzonder kwalijk te nemen. Maar dat de moskeeën die vallen onder het Diyanet-werk rechtstreeks door de Turkse regering worden gefinancierd via het ministerie van geloofszaken in Ankara is een onloochenbaar feit. Dat vanuit die moskeeën nu wordt geageerd tegen de Gülen-aanhangers kan daarom nauwelijks bevreemding wekken. Horen we iets als dat de Nederlandse overheid daar maatregelen tegen overweegt? Die zouden dan genomen moeten worden door Lodewijk Asscher – en dat betekent einde oefening voor èlk streng optreden tegen potentiële PvdA-stemmers. Dat klinkt cynisch, maar de omstandigheden tonen geen ruimte voor een andere conclusie.

Het is desondanks een zware beschuldiging, maar dat een Gülen-aanhanger op dit moment belang heeft bij het verwijderen van alle door Turkije betaalde imams is ook zo’n punt waarover de reguliere media het maar zelden hebben. Want de club van Gülen is evenzeer islamitisch geïnspireerd als de aanhangers van Erdogan. Het grote verschil is dat Erdogan in Turkije aan de macht is, en Gülen niet. Want als dat ooit gebeurt worden de rollen compleet omgedraaid. Verder zullen we niet heel veel verschillen kunnen ontwaren.

En dat brengt me tot het laatste punt waarop de titel van dit stukje slaat: de islam. Het islamitische element van Turkije wordt in de media altijd zorgvuldig vermeden, en men doet alsof religie in Turkije geen grotere rol speelt dan in een land als Nederland onder autochtone Nederlanders. Daarvan klopt niet veel. Het opbloeien van de AKP onder leiding van Erdogan is daarom ook eerder een gevolg – een logisch verschijnsel – dan de oorzaak van de veranderingen in Turkije die we nu eindelijk zonder maskering waarnemen. Wellicht is Turkije ooit inderdaad een aardig eind gevorderd geweest op de weg die het westen is gegaan. Maar alleen al de opkomst van de AKP was een bewijs dat dat slechts een optische kwestie was. Turkije had tenminste nog een eeuw langer een verlicht militair bewind moeten houden om in aanmerking te kunnen komen voor eenzelfde verlichte status als het westen. Na deze zomer is het vrijwel terug bij af: tenminste tweehonderd jaar, wellicht langer, zijn nu nodig om een maatschappij te vestigen die je met voldoende recht acceptabel westers zou kunnen noemen.

Let wel: Turkije en de Turken moeten zelf beslissen wat ze willen. Maar dat wat ze nu willen hen een ander pad op laat gaan moeten we eenvoudig constateren, en er de juiste conclusies aan verbinden. Hunne zelfbenoemde heiligheden in Brussel zullen zichzelf zo ver niet snel krijgen, en het is dan ook maar goed dat hun relevantie met de dag minder wordt.