Qua economische rampzaligheid steekt Spanje ondertussen Griekenland naar de kroon. De berichtgeving over het land heeft de Griekse crisis ondertussen vrijwel van de financiële pagina’s verdreven. Premier Rajoy wekt nog slechts medelijden op, zoals het slechts een trots doch helaas tot de bedelstaf vervallen edelman kan overkomen. 

Zijn uitspraak dat ‘Spanje niet Oeganda is’ wordt Rajoy geregeld spottend voor de voeten geworpen. Terecht, want Oeganda doet het momenteel economisch inderdaad veel beter, al heeft het vanzelfsprekend niet het welvaartsniveau van Spanje. Maar met een werkloosheid van 23%, meer dan 50% van de jeugd zonder uitzicht op werk en een technisch gezien volledig bankroete financiële sector staat Spanje op de drempel van volledige chaos.

Doch ondanks de lange, lange lijst van Spaanse mankementen is Spanje nog steeds de vierde economie van de Eurozone. En dat geeft de Spanjaarden het idee dat zij recht hebben op een betere behandeling dan andere landen die met de hoed in de hand in het Brusselse Berlaymontgebouw verschenen. Vanzelfsprekend volkomen onterecht, maar dat de EU ten behoeve van de lieve vrede vrijwel altijd bereid is de beurs te trekken is in Zuid-Europa niet onopgemerkt gebleven.

Nu Spanje van de EU gedaan gekregen heeft, dat het land uitstel krijgt van de verplichting het begrotingstekort terug te brengen tot de bekende 3%, begint daarom ook Portugal nu kreunend bekend te maken dat het haar eigenlijk onmogelijk is nog aan de opgelegde voorwaarden te voldoen. Ierland ziet knarsetandend toe, en over Griekenland valt in dit verband niets nieuws op te merken – de Grieken chanteren de EU naar believen, en het wachten is nog slechts op het moment dat Griekenland eruit gebonjourd wordt.

De omvang van het drama
Echter, niemand weet hoe groot het Spaanse drama nu precies is. Het heeft er ook alles van weg, dat ook de Spaanse regering niet meer dan een vermoeden heeft, en het eigenlijk ook niet weten wil. Dat geldt niet alleen voor de omvang van het drama in de bancaire sector, maar voor de staat van het land als geheel. De trots van premier Rajoy mag dan wellicht in de weg staan van de vernedering van hulp van het IMF, minstens een even grote factor lijkt de angst voor wat dat IMF zou kunnen ontdekken.

Ondertussen heeft Spanje dus 100 miljard toegezegd gekregen om die zielige banken te helpen. Oorspronkelijk had de EU graag gezien dat dat via het ESM geregeld zou worden, maar daar stak het Duitse Constitutionele Hof gisteren een stokje voor. Het kondigde aan, dat men een aantal maanden nodig dacht te hebben alvorens uit te kunnen spreken in hoeverre bezwaren van Duitse burgers tegen de grondwettelijke rechtmatigheid van een Duitse deelname in het ESM al dan niet gegrond zijn.

Doordat dat het ESM daardoor tijdelijk naar de zijlijn gedirigeerd werd, moest de EU weer terugvallen op het EFSF, waarop Finland prompt opnieuw een onderpand bedong. Overigens gaf het land aan mogelijk genoegen te nemen met aandelen in … Spaanse banken. Maar wat maandag door de Eurogroep eveneens overeengekomen was, en tot dusver nog niet de vereiste aandacht kreeg, is dat Spanje eind deze maand een eerste voorschot zou krijgen van 30 miljard, om… ja, waarom eigenlijk?

Tweede Kamer
Het Nederlandse parlement komt morgen deels terug van reces, teneinde over goedkeuring van het pakket van maandag te debatteren. Dat zal helaas heel globaal gaan, en het besluit zal neerkomen op een ja of nee tegen het hele pakket van 100 miljard. U begrijpt wat er van ons parlement verwacht wordt. De Kamerleden hebben er alvast een brief van de minister over kunnen lezen. En daarin zien we, dat formeel Spanje slechts 62 miljard voor de herkapitalisatie van zijn banken krijgt. Dat zal overigens niet genoeg blijken, maar dat zijn de officiële cijfers van dit moment. Maar waarom heeft men zo’n haast met die eerste 30 miljard? Martin Visser van het FD heeft daar een tamelijk scherp artikel over geschreven, dat naar mijn smaak eigenlijk nog te mild is. Want er stinkt iets, dat is zonneklaar.

In het bijgevoegde Memorandum of Understanding (MoU) wordt het zo beantwoord:

“In July 2012, the programme will begin by providing a first tranche. In particular, until recapitalisation of banks has been fully effected, individual banks may find themselves at risk. Against the background of continued sovereign funding strains and extremely limited access by some banks to external funding, the financial situation of banks remains tight. Under these conditions, the ready availability of a credible backstop to be mobilised in case of emergency to cover for the costs of unexpected interventions contribute to restore confidence. The first tranche will have a volume of EUR 30 billion to be prefunded and kept in reserve by the EFSF. The possible use of this tranche ahead of the adoption of restructuring decisions by the European Commission will require a reasoned and quantified request from the Banco de España, to be approved by the European Commission and the Euro Working Group (EWG) and in liaison with the ECB.“

Die eerste 30 miljard zijn in feite liquiditeitssteun. Het is: ‘To cover the costs of unexpected interventions.’ Ik kan dat niet anders lezen dan als geld om in de tussentijd de Spaanse rente op een aanvaardbaar niveau te houden. Staat vanzelfsprekend niets over in het EFSF of zelfs het ESM. Het is ook de bedoeling dat de financiering die nu door het EFSF op zich genomen wordt, op termijn over zal gaan op het ESM. Aangezien het reglement van het ESM veel elastischer is (want kan vrij eenvoudig zonder welke parlementaire controle dan ook worden gewijzigd), zal goedkeuring morgen wel eens gelijk kunnen staan aan instemming met het grote onbekende. Wat trouwens evenzeer van toepassing is op het geheel van deze steunoperaties.

Liquiditeitsondersteuning?
Eigenlijk is het verzorgen van de liquiditeit van de Spaanse banken een taak van de Banco d’Espagne, maar daar moet dan een zeker onderpand tegenover staan. Of de Spaanse banken daar nog over beschikken is hoogst twijfelachtig, niet in het minst doordat het laatste onderpand dat nog beschikbaar zou kunnen zijn, vooral zal bestaan uit directe of indirecte investeringen in Spaans onroerend goed. Niets waard dus, hetgeen de Spaanse Centrale Bank ook weet.

De brief van het ministerie danst hier behendig (?) om heen, door wel expliciet op te merken dat de later geplande overboekingen specifiek bestemd zijn voor de bedoelde herkapitalisatie. Over de eerste 30 miljard blijft men echter zo vaag mogelijk, hetgeen naar we mogen hopen de Kamer aan zal sporen hierop hun pijlen in eerste instantie te richten.

Wanneer de faciliteit niet ingezet hoeft te worden, zal het bedrag van 30 miljard euro hoofdzakelijk worden ingezet bij uitkering van de reguliere tranches.“

Omineuze formulering dus. Gevoegd bij het zwijgen hierover van De Jager afgelopen maandagnacht is er alle reden voor achterdocht. De Nederlandse regering heeft al meerdere malen het parlement op een vergelijkbare wijze in het ootje genomen. De hoogste tijd dat de Kamer daar eens paal en perk aan stelt.

En heeft het allemaal zin, die hulp aan Spanje? Het valt nauwelijks te verwachten. Alle Spaanse economische indices hebben de afgelopen maanden een volledige instorting van de economie laten zien, van de detailhandel tot de industriële output. Spanje heeft een stevige devaluatie van zijn munt nodig, en zolang ze in de Eurozone blijven kan dat niet.

Niet dat over Spexit te praten valt voor de EU. Nog minder dan over Grexit, hoewel de houding van de Grieken zelfs de EU te gortig lijkt te gaan worden. We moeten en we zullen die fiscale en politieke unie ingejaagd dienen te worden, is het Brussels paradigma. En ongelukkig genoeg heeft onze regering onvoldoende ruggegraat om zich daartegen te weer te willen stellen.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.