De Belg Van Rompuy heeft zijn Masterplan – de herziene versie althans – gisteren opnieuw opgestuurd naar de lidstaten van de EU. Meer nog dan een eerdere versie gaat deze federalist pur sang er van uit dat er behoefte is aan een totale eenwording van de EU als een nieuwe staat.

Je kunt er lang over delibereren, maar het is beter er kort en gedecideerd over te zijn: weg ermee, en opzouten die man. Daarvoor zijn een aantal uitstekende redenen, waarvan het democratisch gebrek van al deze plannen – waarvan zowel de EC als de gang van zaken de afgelopen 7 jaar uitnemende voorbeelden zijn – een prominente reden zou moeten zijn. Maar er is meer dan dat.

Ook binnen de regeringen van de verondersteld deelnemende staten is namelijk onvoldoende draagvlak voor de plannen van vR, die als belangrijkste uitgangspunt lijken te hebben dat de economische crisis veel landen zal dwingen hun bezwaren in te slikken. Even het democratische gehalte van deze gedachte buiten beschouwing latend, kun je nochtans alleen maar concluderen dat hier sprake is van een knoeperd van een denkfout. En dan heb ik het over de premisse dat alle landen die naar de EC denkt zullen deelnemen, ook als diepste verlangen hebben deel uit te maken van de toekomstige Commonwealth of European Nations.

Bankenunie
Als we kijken naar de conflicten tussen Duitsland en Frankrijk over de Bankenunie die nu al de realisatie daarvan lijken te zullen uitstellen, dan kan alleen maar worden geconcludeerd dat beide staten zich in de eerste plaats laten leiden door hun eigenbelang, en dat dit niet parallel loopt. Waar Frankrijk een kans ziet om namens Zuid-Europa de Duitse welvaart af te tappen, is de Duitse regering druk doende de effecten daarvan zoveel mogelijk te beperken. Van Rompuy spreekt eigenlijk over de resultaten van de Eurotop in juni, terwijl Angela Merkel deze reeds lang geleden met de afvalverwerker meegegeven heeft.

Wie de signalen in de lidstaten goed leest, kan niet anders dan opmerken dat de regeringen er van zich de komende jaren vooral zullen richten op politiek lijfsbehoud, alvorens zich nieuwe stappen op het Europese toneel te laten welgevallen. Anders dan Van Rompuy, beseffen ze uitstekend dat de voorgestelde plannen hoogst impopulair zijn, en kunnen leiden tot een electorale volksopstand van ongekende proporties, vergeleken waarbij de referendumopstand in 2005 kinderspel zal zijn.

In Italië hangt het voortbestaan van de regering-Monti aan een zijden draadje, en met name vanuit Lombardije wordt ijverig gezaagd aan de stoelpoten van de premier. In het VK dreigt in 2014 een referendum te worden gehouden over de vraag of het land in de EU moet blijven, of beter kan vertrekken. Het VK zelf zal een voorgestelde eenwording als in het ‘Masterplan’ hoogstwaarschijnlijk inderdaad niet meemaken, maar een dergelijk referendum in het VK is een uitstekende basis voor verzet in andere landen. En dat zal er naar verwacht mag worden ook massaal komen.

Duitsland
Het meest duidelijke signaal van de angst voor een electorale opstand komt echter uit Duitsland. In de Bondsrepubliek is deze week een procedure gestart om de extreem-rechtse NPD te verbieden. Dat tijdstip is geen toevalligheid of ongelukje. In het verleden bleken rechtsradicale partijen in Duitsland bijzonder succesvol als er onzekerheid optrad over de toekomst van de Bondsrepubliek. Ook thans bezet de NPD zetels in twee deelstaatparlementen, maar er zijn weinig signalen dat er grote groei aan komt, zoals de situatie nu ligt in ieder geval.

Maar men lijkt in de kringen van de Duitse politieke elite bijzonder bevreesd voor wat kan gaan komen als de vraag zich zou aandienen, of Duitsland moet opgaan in een groter Europees verband. De nationalistische oprispingen zouden wel eens moeilijk beheersbaar kunnen blijken, en dat wil men nu reeds preventief smoren.

Of men niet juist daardoor de weg vrij maakt voor minder extreme partijen die evenmin geporteerd zijn van een E-unie is een vraag die blijkbaar van later zorg is, maar dat men zich zorgen maakt over mogelijke electorale gevolgen bij de verkiezingen in 2013 is wel duidelijk. Een intrede in de Bondsdag van een sterk Eurokritische partij zou een moeilijk te negeren extra podium creëren in de aanloop naar een Duits referendum over zo’n E-unie, dat volgens de grondwet van de Bondsrepubliek vereist is om toe te kunnen treden. Nu al kijken veel Duitsers met groeiend wantrouwen naar Zuid-Europa, waarvandaan bedelende handjes steeds hebberiger hun kant op graaien.

Dat Van Rompuy er ook blindelings van uit lijkt te gaan dat ook de Scandinavische landen zich zonder morren binnen het Verenigde Europa zullen laten trekken toont een moedwillige blindheid voor de realiteit. Niet voor niets hielden deze landen in een eerder stadium vast aan hun eigen munten, een sentiment dat in veel landen die thans nog buiten de Eurozone liggen herkenbaar is.

Eurocraten
Wat de Eurocraten volkomen misverstaan, is de wijze waarin een groot deel van de lidstaten naar de EU kijkt. Het is best mogelijk dat een klein groepje door de Tweede Wereldoorlog getraumatiseerde politici er van uit ging dat de EU op langere termijn wel naar een eenheid toe zou moéten groeien, thans is de EU veel groter en heterogener dan men zich toentertijd in 1954 ooit had kunnen voorstellen.

Als die omvang uiteindelijk de beperkende factor zal worden die de realisatie van een E-unie zal verhinderen, mogen we in retrospectief de toenmalige Britse premier Thatcher wel dankbaar zijn. Immers, tijdens haar regeerperiode wisten de Engelsen gedaan te krijgen dat de EU een strategie van oost- en noordwaartse expansie zou kiezen. Hiermee hoopten Thatcher c.s.verdere monetaire experimenten te frustreren.

Wie nu de kaart van de Eurozone bekijkt, en daarnaast een kaart van de economische ontwikkeling van de diverse lidstaten legt, zal zien dat het geheel nog veel te heterogeen is om nu al tot een unie te smeden. Het fenomeen Griekenland is exemplarisch, en zeker niet uniek.

Griekse werkgelegenheid

Maar in Brussel is men blijkbaar van mening dat het nu of nooit is. Aangezien de kans van slagen ook nu niet al te hoog kan worden aangeslagen, moeten we hopen dat die analyse in ieder geval correct is. Ook al zal déze poging alleen ons al een groot deel van onze huidige welvaart kosten.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.