De failed state is in feite weinig meer dan een tekentafelbegrip.

In de huidige vorm is het begrip failed state zinloos. Dat kreeg ik vorige week onder nijn neus gedrukt door een artikeltje van een paar economen die meenden erover te kunnen gaan delibereren met als uitgangspunt dat een failed state vooral iets is waarmee we problemen hebben in het economisch verkeer. Maar dat we er vooral niet van uit mogen gaan dat onze altruïstische reflexen voldoende zouden moeten zijn.

Wat dat laatste betreft: dat haalt je de koekoek. Internationaal altruïsme is nooit iets anders dan botte machtsuitoefening die voor binnenlandse consumptie wordt toegedekt met het excuus van menslievendheid. Met deze definitie in gedachten is het niet ingewikkeld te zien welk mechanisme aan het werk gaat zodra men spreekt over een failed state.

Als de term bruikbaar wil blijven, wordt het de hoogste tijd voor een definitie van wat precies faalde, en waarom een staat geen staat is zoals andere, die wellicht net zo hard faalden. Toen ik hierover nadacht, schoten er wel een paar gevallen door mijn hoofd van staten die naar alle moderne normen gesproken te kwalificeren zijn als failed, maar desondanks enige jaren zeer succesvol waren. Niet alleen het territorium van opperrover Timoer Lenk – die jaarlijks ergens heen trok om te plunderen en te veroveren is naar alle maatstaven en nog een paar een failed state, maar tijdens zijn leven functioneerde het geheel voorbeeldig. Hetzelfde kun je zeggen van de wereldrijken van Dzjenghis Khan, Karel de Grote en Napoleon. En The British Empire, niet te vergeten. Want al vijftig jaar na de grootste uitbreiding verkeerde het in volledige staat van ontbinding.

Als je alle criteria die tegenwoordig worden gehanteerd voor een failed state kritisch zou toepassen op historische staten, dan houd je er weinig over die niet ‘failed’ zijn. Dat bevestigt mijn stelling dat het woord failed state vooral een leeg begrip aanduidt. En blijft hoogstens over dat het gezag in die staten te wensen over laat naar de criteria van onze moderne westerse staten. Dat lijkt me echter totaal onvoldoende om het een werkbaar begrip te maken.