De langverwachte Brexit-speech van Theresa May gisteren was harder en vastbeslotener dan werd verwacht. Er was duidelijk enige tijd over nagedacht, en men heeft niet geaarzeld over conclusies.

De volledige tekst van de speech vindt u hier, maar de ontspannen manier waarop de speech werd uitgesproken is wellicht meer dan het aankijken waard.

Het was een harde klap in het gezicht van de EU. Het UK stapt eind maart formeel overal uit, en gaat vervolgens min of meer blanco de onderhandelingen in over wat zij graag zou willen. Dat is een heel ander perspectief dan tot nog toe werd aangenomen, en al zijn er een aantal eerste reacties, het zal nog wel even duren eer voldoende doorgedrongen is wat voor een stap de Britten hier zetten. In feite heeft May een ikke streep gezet door alles wat het UK ooit in de EU heeft gedaan.

De Britse regering heeft ruim een half jaar de tijd genomen om andere landen in de EU te sonderen over hun verwachtingen over de toekomstige verhouding van EU en UK, en vervolgens geconcludeerd dat een onderhandelingsproces dat niet uit gaat van een volledig vertrek een zinloos, pijnlijk en vooral moeizame vechtscheiding wordt, waarbij beide partijen elkaar geregeld in de haren zullen vliegen, en de tijdslimiet van 2 jaar kwaadwillenden uiteindelijk de kans biedt de boel te traineren en tot chantage over te gaan.

De keus voor een cleane breuk voorkomt dat. De onderhandelingen over de toekomstige verhoudingen zullen worden gedicteerd door wat voor beide partijen voordelen biedt, waarbij niemand gebonden zal zijn aan in het verleden ingenomen posities. Anders gezegd: er zal geen verhouding meer zijn om op terug te kijken en vanuit te gaan: de nieuwe verhouding zal volledig zijn gebouwd op de onderhandelingen die over de toekomst zullen gaan, waarbij het verleden eerst begraven wordt. Ook May’s uitspraak dat No deal is better then a bad deal ademt die gedachte. Als er geen gemeenschappelijke basis voor nieuwe verhoudingen kan worden gevonden, dan maar niet.

Het onderhandelingsproces, kortom, wordt een nieuw aftasten van elkaars wensen. En een nieuwe introspectie over waartoe men bereid is qua concessies. Opnieuw, dit is een meesterlijke zet die grote politieke moed vereiste, maar op termijn alle perspectieven in eigen hand houdt. Als de EU vasthoudt aan haar eisen aan het UK over vrij verkeer en vestiging van personen, dan is het gesprek voorbij eer het begonnen is. Maar zoals ik al eerder schreef, daarmee snijdt de EU zichzelf meer in de vingers dan dat het het UK pijn doet. Met op de achtergrond een aanstaand vrijhandelsverdrag van het UK met de USA – iets waar de EU onlangs nog mee stopte, heeft de EU eigenlijk geen keus dan zo bedekt mogelijk concessies te doen aan haar meest geheiligde principes.

Maar de onderhandelaars namens de EU dienen goed te beseffen dat de defensieve aanpak, waarbij tijd rekken in het nadeel van het UK zou zijn, niet langer een optie is. Dàt is de omslag in het denken die in Brussel de meeste tijd zal kosten om in te zinken.