Afgelopen zaterdag publiceerde Martin Sommer – mogelijk de beste politieke commentator van dit moment – een nette enerzijds/anderzijds column over de immigratiediscussie. Het was de afgewogen afsluiting van een serie opinieartikelen over de immigratieproblematiek in de Volkskrant, waarin de emoties vaak hoog oplaaiden.

Afsluiting van het onderwerp is waarschijnlijk iets te optimistisch gesteld, maar de kracht ervan was in ieder geval dat het een richting aangaf waarin het debat zich zou moeten gaan begeven teneinde nog iets van realiteitswaarde te behouden. Het was voorzichtig geformuleerd – de beschrijving van persoonlijke aanvallen van mensen die beter zouden moeten weten tekende de richting van het stuk sterk – maar wat Sommer staande hield, was dat indien men iets van draagvlak voor het asielrecht zou willen behouden, het de hoogste tijd is betere criteria te gebruiken bij het toekennen er van.

Mogelijk komt die waarschuwing al te laat. Wie een stapje terug doet en beziet hoe hysterisch wordt gereageerd op iedere kanttekening bij de ongebreidelde stroom gelukszoekers die Europa binnenkomt, zal gaan beseffen dat het initiatief in dit debat veel te lang is overgelaten aan direct belanghebbenden. Belanghebbend bij het toelaten van steeds meer van deze mensen. Dat de vloedgolf die nu is komen opzetten moeilijk te voorspellen viel is geen overtuigend argument, en in feite onwaar. Aangezien er aan beide kanten van de grens sinds jaar en dag mensen actief zijn die belang hebben bij de ellende die nu op ons afkomt, was het onvermijdelijk dat op een zeker moment paal en perk zou moeten worden gesteld.

Maar dat zou politieke moed hebben gevraagd. En nog belangrijker – inzicht in dit type proces. Geen van beiden is in het Nederlandse parlement – in ons bestuurlijke circuit – nog ruim voorradig. Meer nog dan iets anders, lijkt de functie van de EU al te zijn geëvolueerd tot boeman op wie men vervelende beslissingen kan terugvoeren – ‘niet wij willen het, maar Brussel zegt dat het moet’, is de teneur. Maar ook Brussel laat het in dit debat afweten. Bestuurlijke lafheid in optima forma. In het (stem)gedrag van de partijvertegenwoordigers in het Europees Parlement herkent men de diepere waarheid – men zit er nog slechts voor zichzelf.

Dat dit op perverse wijze illustreert dat de individualisering van onze maatschappij te ver is doorgeschoten, is iets dat een bredere analyse verdient, maar niet waarover ik het hier hebben wil.

Sommers conclusie, dat we een modus moeten vinden tussen asielrecht en het in stand houden van ons eigen land, deel ik niet. Waar mijns inziens te gemakkelijk aan voorbij wordt gegaan namelijk, is wat het karakter van het asielrecht eigenlijk tekent. Asielrecht is van oorsprong een tegenwicht tegen een al te dominante overheidsmacht. Kerkasiel is daarvan het belangrijkste voorbeeld, omdat het de vervolgden een adempauze gaf waarin de vervolger kon besluiten minder drastische maatregelen te nemen dan oorspronkelijk bedoeld. Het taboe dat men voor de ogen van een hogere macht geen harde maatregelen neemt, die wellicht anders hadden kunnen worden volvoerd, gaat duizenden jaren terug. Maar dat betekent geenszins dat het zou moeten prevaleren boven staande wetten en gebruiken. Want die staande wetten zijn bedoeld om de structuur van de maatschappij te beschermen – een structuur die thans in hoog tempo wordt ondergraven. En niet alleen door de instromers an sich, maar meer nog door de wijze waarop de autochtone samenleving – die als eerste plicht door bestuurders zou moeten worden beschermd – feitelijk wordt genegeerd.

Sommer noemt het asielrecht opgerekt, mij lijkt dat eigenlijk een te sterk eufemisme. Dat het asielrecht via de Mensenrechten een geïnstitutionaliseerd begrip is geworden, en daarmee tot een hoeksteen van ons maatschappelijk bestel is verklaard, lijkt me volstrekt dodelijk. Er zijn nu eenmaal regels en wetten, die tot hun uiterste consequentie doorgevoerd, het maatschappelijk bestel op de rand van een breuk kunnen brengen. De asieldiscussie toont dat dit hier van toepassing is. Onbegrip voor wat hier gaande is, zal daarom rampzalig blijken.