De eerste knallen binnen de PvdA zijn voor iedereen al waarneembaar, maar het echte vuurwerk is nog niet eens begonnen.

Toen ik gisteren schreef over een aanstaande ontploffing binnen de PvdA had ik niet bepaald Sander Terphuis voor ogen, net zomin als ‘prominent’ Bosman. Dat deze leden Samsom oproepen om zelf op te stappen is nooit zo’n sterke aanpak, want het geeft aan dat ze daarmee erkennen hem op eigen kracht niet weg te kunnen krijgen. Kan dat technisch? Natuurlijk wel. Wie de leden ook aanwezen vier jaar geleden, als de fractie de leider afzet als haar eigen voorzitter is het pleit snel beslecht.

De aanpak van deze militante leden (want dat zijn ze) kreeg ook niet de zegen van de Jonge Socialisten, waarmee ook deze klassieke bron van interne partij-agitatie zich distantieerde van het gedoe. Meer dan de heren Terphuis en Bosman herkende anderen blijkbaar het politieke spelletje dat Samsom vorige week op de wagen probeerde te zetten, en het er als een haas vanaf nemen moest toen het het kabinet op dreigde te blazen. Want er is niets simpeler dan het kabinet opblazen; redenen te over. Maar drie maanden daarna mag de kiezer er iets over zeggen. Na vier jaar de kiezer (en het eigen verkiezingsprogramma) zo ongeveer op alle essentiële punten genegeerd te hebben, heeft de PvdA wel wat meer dan drie maanden nodig zich te herstellen in de electorale gunst. Als iedere stap van Samsom in die richting stuit op een keihard niet genoeg van het groepje van Linksom! dan gaat dat geen zoden aan de dijk zetten.

En zo ploeterde de PvdA voort, en het land ploeterde mee.

Nu Diederik Samsom deze oproep heeft vertaald als een eis om een lijsttrekkersverkiezing met meerdere kandidaten, kunnen we wachten op het volgende circus van vijf hoopvollen die proberen op voldoende steun om tenminste de eigen zetel veilig te stellen als de PvdA inderdaad zou terugvallen naar een zetel of 12. Bij vijf leiderschapskandidaten moet het toch wel raar lopen als de andere vier buiten de top tien zouden vallen, nietwaar? Bovendien geeft het Samsom de tijd rustig af te wachten wat er in de partij gebeurt, en hoe zijn kansen lijken te staan. Het gebrul in interviews van een paar maanden terug van een Didi die eenvoudig stelde het nog wel eens te willen doen, en daadwerkelijke partijprominenten die dat geroutineerd steunden – want het was niet aan de orde – zullen we voorlopig niet meer zien. De fluwelen handbedekking is terug in de doos, tenzij premier Rutte komt overleggen, want de aanstaande verkiezingen wil men echt niet vóór maart 2017 in gaan.

Dat zal nog lastig worden, want er moet nog wel een begroting in elkaar worden getimmerd. Minister Dijsselbloem gaf gisteren het startschot al, door aan te kondigen dat er geen lastenverlichting in zit voor volgend jaar. Niet onverwacht, nu zoveel asielmigranten moeten worden gefinancierd, maar zeker met een verkiezingsbegroting die in elkaar moet worden getimmerd zullen de premier en zijn partij hiermee erg ongelukkig zijn. Zonder cadeautjes naar de kiezer gaan is maar zelden vertoond, en nooit met succes. En dat het kabinet wel uitgeregeerd is ziet een kind. Slechts opgewonden persberichten van minister Ploumen bereiken ons nog als een soort beleidsvoornemens, toch wel de ultieme bevestiging dat men niets beters onder handen heeft.

Desondanks is het de onrust binnen de PvdA die voor het voortbestaan van dit kabinet in haar laatste jaar het meest bedreigend is. Doordat de coalitie gaande deze parlementaire periode 3 Kamerleden verloor, kan de PvdA eigenlijk geen nieuwe scheuring dragen. Dat zou het voor de oppositie te makkelijk maken om honend een motie van wantrouwen in te dienen, en de aanstaande nieuwe partijleden honend te wijzen op de goede nieuwe bedoelingen, die men al verraad eer men naar de kiezer gaat. Nu kost het voorbereiden van elke nieuwe partij een hoop tijd en moeite, dus niemand van de dissidenten zit te wachten op vervroegde verkiezingen. Maar juist omdat het voor de huidige partijleiding om die reden wel eens goed zou kunnen uitkomen, is een val van Rutte2 nog steeds verre van uitgesloten.